Το Brexit και η παράδοση της βρετανικής πολιτικής, του Ευάνθη Χατζηβασιλείου (καθηγητής στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και Πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου Δημοκρατίας).

Συχνά διατυπώνεται η άποψη ότι η λογική του Brexit ήταν εγγενής στο βρετανικό πολιτικό σύστημα και την κοινή γνώμη. Το «ομίχλη στο κανάλι, αποκλείστηκε η Ευρώπη» έχει αποκτήσει στις ημέρες μας διαστάσεις στερεότυπου.
Δεν είναι απολύτως ακριβής αυτή η θέση. Στην πράξη, ποτέ στην ιστορία της η Βρετανία δεν έμεινε εκτός της ευρωπαϊκής πολιτικής. Και για να μην κάνουμε υπερβολές και φθάσουμε στην εποχή του Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου (βασιλιά της μισής Γαλλίας), αρκεί να θυμηθούμε ότι η Βρετανία, ακόμη όταν δίσταζε να μετάσχει σε επίσημες συμμαχίες, πάντοτε φρόντιζε να διασφαλίσει μια υγειά ρευστότητα στο ευρωπαϊκό σύστημα. Πάντοτε μετείχε. Ποτέ δεν αγνόησε τις ευρωπαϊκές ισορροπίες – ακόμη και στην εποχή της splendid isolation του τέλους του 19ου αιώνα.
Ειδικά στη μεταπολεμική εποχή της σχετικής παρακμής της, η Βρετανία (με αιχμή του δόρατος το υψηλών προδιαγραφών Υπουργείο Εξωτερικών της) χρησιμοποίησε με μεγάλη επιδεξιότητα τη συμμετοχή της σε διεθνείς θεσμούς, ώστε να μεγιστοποιήσει την επιρροή της σε βαθμό που δεν θα δικαιολογείτο, πλέον, από την «σκληρή» ισχύ της. Η μεγάλη εμπειρία των Βρετανών διπλωματών στην πολυμερή διπλωματία και την εργασία των επιτροπών, οι λειτουργικές σχέσεις με την Ευρώπη και με τις ΗΠΑ, η ικανότητα να επιφέρει συμβιβασμούς σε ακανθώδη ζητήματα, αλλά και η ακτινοβολία των βρετανικών πανεπιστημίων, think tanks και της βρετανικής επιστήμης, επέτρεψαν στο Λονδίνο να διατηρεί ρόλους πρωταγωνιστικούς στο διεθνές σύστημα. Με άλλα λόγια, το Brexit δεν εκφράζει, αλλά αντίθετα έρχεται σε βίαιη σύγκρουση με την παράδοση της βρετανικής πολιτικής.
Είναι θλιβερό ότι, σήμερα, το μοντέλο του σύγχρονου φιλελεύθερου ανθρώπου – του liberal Tory – κινδυνεύει να μην εκπροσωπείται στο ίδιο το βρετανικό πολιτικό σύστημα που το γέννησε. Οι φίλοι της Βρετανίας και της Ευρώπης δεν μένει παρά να ευχηθούν να μπορέσει ο βρετανικός λαός να ξεπεράσει τον βαθύ και επώδυνο διχασμό του, να βρει τη θέση που θέλει στον κόσμο, και να παραμείνει οδηγός στην αναζήτηση της προόδου, σε μια εποχή που δεν αντέχει να χάσει τα πρότυπά της.